Hoe kies je garen voor je haakproject?
Eigenlijk kun je met heel veel verschillende materialen handwerken. Je kunt haken met wol, katoen, draad, lint, textiel, leer, maar bijvoorbeeld ook met ijzerdraad. Experimenteer met wat je zelf prettig vindt, en denk daarbij ook aan het doel van het project: een pannenlap van ijzerdraad is niet zo handig.
Op deze pagina vind je informatie over waar je op moet letten als je garen kiest, over de verschillende vezels waarvan garen gemaakt kunnen zijn én over de verschillende diktes garens en hun toepassingen. Hier en daar vind je een affiliate link* naar de webwinkel Caro’s Atelier, zodat je na het maken van je keuze, meteen garen kunt bestellen om aan de slag te gaan! (Als het garen in huis is, maak je dan eerst even een proeflapje? Via deze link vind je daar alles over!)
*Als je via deze links iets besteld, krijg ik een kleine tegemetkoming zodat ik patronen voor jullie kan blijven vertalen, testen en natuurlijk ontwerpen! Bedankt!
Waar let je op als je garen kiest?
Je kunt met een aantal dingen rekening houden als je een garen wil kiezen voor je eerste of je volgende project.
- De kleur is belangrijk: als je beginner bent is het fijner om met lichte kleuren te werken dan met donkere, omdat de steken in lichtere kleuren duidelijker zichtbaar zijn.
- De structuur van het garen is belangrijk: heel pluizig, harig garen is veel lastiger om mee te werken dan glad garen zoals katoen.
- De prijs is belangrijk: als je beginner bent, wil je fouten kunnen maken. In principe kun je haakwerk gewoon weer uittrekken, maar dat lukt niet met alle garens even goed. Je wilt dan stukken kunnen wegknippen zonder dat je je direct zorgen maakt over de prijs van het garen. Ook is het handig om (veel) proeflapjes te maken als je net begint, dat is ook zuiniger van goedkoop garen dan van duur garen.
- Daarnaast kan ik je aanraden om te kijken naar de beschikbaarheid van het garen: haaksters verzamelen vaak heel veel restjes en het is fijn als je steeds restjes hebt van hetzelfde merk, in plaats van allerlei verschillende restjes van actiegaren wat maar kort beschikbaar is.
- De dikte van het garen telt ook mee: een sjaal haken met haaknaald 1 mm duurt veeeel langer dan met een haaknaald 10 mm, dus als je begint is het fijn als het een beetje opschiet. Tegelijkertijd wil je niet dat je een knuffelbeer haakt van 1 meter hoog, dus let ook op wat er in het patroon beschreven staat.
- De wasinstructies op het label kunnen van belang zijn: kun je het project wat je gaat maken uiteindelijk (makkelijk) wassen?
- Ten slotte is het handig om te letten op de footprint van je product: garen van dierlijke vezels hebben een andere invloed op onze planeet dat andere duurzamere garens.
Lees gauw verder voor meer informatie over natuurlijke en synthetische garens en over de verschillende diktes van garens.
Garens
Natuurlijke garens
Plantaardige vezels
Onder de natuurlijke garens vallen zowel vezels met plantaardige oorsprong, als vezels met dierlijke oorsprong. Er bestaan verschillende soorten plantaardige vezels: katoen, jute, vlas, bamboe, hennep, en tencel.
Eén van de grote voordelen van het gebruik van plantaardige garens is dat het duurzamer is dan dierlijke vezels én dat het, op de pesticides en dergelijke na, vriendelijker is voor dieren.
Katoenen garen wordt het meest gebruikt en verkocht. Katoen garen heeft geen elasticiteit, waardoor het bijvoorbeeld heel geschikt is voor het haken van amigurumi. Katoen garen is daarnaast beschikbaar in heel veel kleuren, hypoallergeen, en duurzaam en zacht. Het is een garen met weinig volume en lange vezels. Daardoor houdt het weinig warmte vast, waardoor het geschikt is voor zomerkleding. De nadelen van katoen zijn dat de haaknaald er niet zo gemakkelijk door heen glijdt door het gebrek aan elasticiteit en dat het garen kan gaan rafelen aan de haaknaald omdat het uit meerdere draden bestaat. Ook is katoen relatief zwaar, waardoor kledingsstukken met een dichte structuur in katoen zijn af te raden. Een ander nadeel is dat veel katoenplantages gebruik maken van allerlei enge pesticiden. Vaak zie je de toevoeging “gemerceriseerd” katoen, dat betekent dat de draden sterker en glanzender gemaakt zijn.
Jute, vlas en hennep garen zijn minder prettig om mee te haken, omdat het meestal niet prettig voelt aan je handen. Gebruik een iets grotere haaknaald dan zou passen bij het materiaal, omdat het garen vrij stug is. Ook kunnen er onregelmatigheden in de dikte van het garen voorkomen. Deze groep garen wordt gebruikt om manden, tassen en matten mee te haken, maar bijvoorbeeld ook om simpele onderzettertjes te creeëren. Jute, vlas en hennep zijn beschikbaar in een beperkt aantal aardse kleuren.
Bamboe garen wordt meestal in een mix geleverd met katoen of andere stofjes. Bamboe garens zijn super zacht, maar splijten snel op de haaknaald. Ook zijn er vaak niet veel kleuren beschikbaar.
Tencel garen is gemaakt van houtvezels van voornamelijk eucalyptus en beukenbomen. De bomen worden met FSC-certificering gekapt of de houtvezels zijn overblijfselen van andere houtproductie. Tencel is een zeer duurzaam materiaal, vervaardigd onder scherp milieutoezicht. Het is daarnaast zeer comfortabel voor de huid, soepel en zachter dan zijde. Het heeft ook een super absorberend vermogen.
Dierlijke vezels
Het grootste nadeel van alle dierlijke vezels is dat er eigenlijk altijd dierenleed mee gepaard gaat. Probeer, als je budget dat toelaat, te kiezen voor biologische vezels van kleine, lokale bedrijfjes.
Wol van schapen wordt veel gebruikt voor het haken, net als katoen en acryl. Wol is goed isolerend en kan dus warm of koel werken als je het draagt. Haken of breien met wol is vergefelijk, je kunt makkelijk uithalen en foutjes zijn vaak minder goed te zien dan bij gladde garens zoals katoen. Dat is tegelijkertijd ook een nadeel, die korte vezels, omdat wol kan jeuken. Sommige mensen zijn echt allergisch voor wol, dus dat is iets om rekening mee te houden als je haakt voor cadeautjes of voor de verkoop. Wol is daarnaast licht, vormvast en voorkomt het huistofmijt. Wol werkt ook schimmelwerend en brandvertragend.
Merinowol is afkomstig van het sterke schapenras het Merinoschaap, dat vooral in Australië en Nieuw-Zeeland voorkomt. Die schapen kunnen tegen een stootje, omdat de temperaturen in dat gebied wissel van -20C in de winter ’s nachts, naar +35C in de zomer overdag. Merinowol heeft een aantal voordelen: het reguleert je lichaamstemperatuur. Tijdens warme dagen worden je lichaamswarmte en zweet efficiënt afgevoerd. Wordt het kouder, dan isoleert merinowol je lichaam en houdt het je lekker warm. Daarnaast voelt het zacht aan en jeukt niet, dankzij de dunne, fijne structuur van de wolvezels. Het is tevens goed bestand tegen geurtjes. Daar zit de vlotte afvoer van transpiratievocht voor iets tussen. Merinowol is oersterk en enorm rekbaar, van nature uv-bestendig. Merinowol is ten slotte een relatief duurzaam product. Niet alleen gaat het lang mee, maar de stof is ook recycleerbaar én biologisch afbreekbaar.
Geitenwol is onder te verdelen in verschillende geitenrassen: Kasjmir (Cashmere) van de Kasjmiergeit, Pashmina van de Chyangra berggeit uit de Himalaya en Mohair van de Angorageit. Geitenwol wordt gesponnen van de haren van de geit.
Alpaca wol is schaars, maar wel verkrijgbaar. Door de schaarste is het ook duur, maar tóch is het een goede keuze om mee te haken. Wol van Alapaca’s irriteert veel minder op de blote huid dan wol van andere dieren en het is hypoallergeen. Vergeleken met merino wol is het 30% warmer, maar het is thermisch, dus in de zomer is het verkoelend. Het glanst en is sterker dan wol. Het bevat geen vet of olie en ruikt daardoor niet, wat bij schapenwol soms wel het geval is. Het bevat geen vocht en is bestand tegen de zon: het verkleurt niet. Alpaca wol krimpt niet na het wassen en kan gemakkelijk gemengd worden met andere natuurlijke vezels. Daardoor kan het ook eenvoudig gekleurd worden. Het is een heel licht en zacht garen, maar door al deze voordelen is het zeker niet goedkoop.
Angorawol komt van het angorakonijn, niet van de angorageit. Dit is een garensoort waar heel veel dierenleed aan kleeft helaas. Ik zou het daarom ook niet aanraden als haakgaren.
Kameel wol wordt gemaakt van de vacht die het dichtst tegen de huid aan zit en is daardoor heerlijk zacht. Het is niet makkelijk verkrijgbaar. De kameel wordt namelijk niet geschoren of geknipt, maar laat zelf de haren los, die dan worden verzameld. Kameelwol wordt vooral gebruikt in de kledingindustrie om jassen van te maken.
Zijde garen is helaas vaak heel duur, maar ook prachtig zacht en luchtig. Vaak zit er een beetje zijde in gemixte bolletjes, waardoor je van de voordelen kunt genieten en toch nog een beetje centen overhoudt. Het zijdegaren wordt gemaakt van de draden die de zijderupsen spannen om een cocon te maken. De rups wordt gedood voordat hij een vlinder wordt en de cocon wordt dan weer “afgerold” tot een draad. De kwaliteit van de lucht tijdens het afwikkelen is belangrijk, maar zelfs in de beste omstandigheden is het een zeer zorgvuldig karweitje om de draadjes neit te laten breken. Zijde wordt niet statisch en breekt ook niet snel als het eenmaal gesponnen is. Het kan tot 40% van z’n eigen gewicht opnemen voor het vochtig aanvoelt.
Synthetische garens
Acryl is, samen met katoen en wol, enorm populair onder handwerksters. Het is vaak vrij goedkoop, omdat je natuurlijk geen last hebt van mislukte oogsten of het voeren van dieren. Het produceren is tevens schoner, omdat je geen blaadjes of poep hoeft te verwijderen. Acryl is in veel kleuren beschikbaar, redelijk kleurvast tussen kleurbaden en makkelijk voor beginnners. Een nadeel van acryl is dat het gemakkelijk splijt en pluizig wordt.
Polyester wordt vaak gemixt met katoen. Het blijft lang goed, kan in de was en bestaat in veel kleuren. Polyester garen is “puur” vooral verkrijgbaar in hele dunne varianten. Borduurgaren is vaak gemaakt van polyester.
Mix
Natuurlijk bestaan er ook erg veel varianten waarin natuurlijke vezels met synthetische vezels gemengd worden. Dan heb je de voor- en de nadelen van beide materialen.
Verschillende diktes garen
Hieronder volgt een overzicht van de 7 verschillende diktes garen die doorgaans te koop zijn. De haaknaaldmaten die zijn aangegeven zijn altijd een indicatie: het verschilt per haakhand hoe strak je haakt, en daarnaast kun je met een te kleine of te grote maat haaknaald voor het materiaal een heel ander effect bereiken. Met een te kleine haaknaald voor het materiaal creeër je een hele stevige, dichte structuur, bijvoorbeeld om stevige tassen of manden te haken. Met een te grote haaknaald voor het materiaal krijg je juist dat het haakwerk een meer open structuur heeft en soepeler valt.
Lace, ook wel 2-ply genoemd. Meer dan 600 meter garen per 100 gram materiaal.
Gebruik je bijvoorbeeld voor kant haken of breien. Vaak worden grotere haaknaalden gebruikt om een open structuur te creeëren. Op deze manier gaat het handwerken natuurlijk ook sneller.
De bijbehorende maat naalden variëren van 1,5mm tot 2,25mm.
Super fine, ook wel 3-ply of babyweight genoemd. 350-600 meter garen per 100 gram materiaal.
Gebruik je voor sokken of ajourwerk bijvoorbeeld. Ook hier wordt vaak voor grotere naalden gekozen.
De bijbehorende maat naalden variëren van 2,25mm tot 3,5mm.
Fine, ook wel 4-ply of sportweight genoemd. 250-350 meter garen per 100 gram materiaal.
Gebruik je voor lichte kleding, babyspulletjes en accessoires.
De bijbehorende maat naalden variëren van 3,5mm tot 4,5mm.
Light, ook wel light worsted of DK (Double Knitting) genoemd, 8-ply. 200-250 meter garen per 100 gram materiaal.
Gebruik je voor truien en andere kledingstukken en voor lichtgewicht sjalen. Granny squares worden vaak met dit garen gehaakt.
De bijbehorende maat naalden variëren van 4,5mm tot 5,5mm.
Meidum, ook wel worsted weight, aran, afghan genoemd, 10-12 ply. 120-200 meter garen per 100 gram materiaal.
Gebruik je voor truien, dekens, en winterkleding zoals mutsen, sjalen, handschoenen.
De bijbehorende maat naalden variëren van 5,5mm tot 6,5mm.
Bulky, ook wel chunky genoemd, 12-16 ply. 100-130 meter garen per 100 gram materiaal.
Gebruik je voor jassen, vloerkleden, dekens.
De bijbehorende maat naalden variëren van 6,5mm tot 9mm.
Super bulky, gebruik je voor hele zware dekens of kledingsstukken. Minder dan 100 meter garen per 100 gram materiaal.
De bijbehorende maat naalden variëren van 9mm tot 15mm.
Jumbo, ook wel Roving genoemd. Minder dan 100 meter garen per 100 gram materiaal.
De bijbehorende maat naalden variëren van 15mm tot zo groot je ze kunt vinden.